NEDEN TOZU ÖNEMSEMELİSİNİZ?

İşlem gören temel malzemeye, toz parçacıklarının boyutuna, havadaki yoğunluğuna ve çalışanların maruz kalma süresine bağlı olarak, toz ciddi sağlık sorunlarına, aynı zamanda verimlilik ve iş konforunda düşüşe sebep olabilir. Ek olarak toz sadece inşaat sahasında kalmamakla birlikte çok kolay bir şekilde diğer alanlara yayılarak insanları doğayı ve çevreyi de etkileyebilir.

Sonuçları incelemeden önce, toz hakkında önemli birkaç temel bilgiyi gözden geçirelim. 

Toz, katı parçacıklar içerir, yüksek derecede dağılabilir ve havada kolayca yayılabilir. Toz parçacıkları çok küçük boyutlarda olabilir ve eğer 10 mikrondan daha küçükse ince toz veya partikül madde (PM) olarak sınıflandırılır. Parçacıkları 10 mikrondan büyük toz ise kaba/kalın toz olarak sınıflandırılır. Oranlayacak olursak: ortalama insan saçı yaklaşık 60 mikron kalınlığındadır.

İnce toz, insan gözüyle görülemez fakat sadece havada toz bulutu şeklinde fazla miktarda varsa görülebilir. Küçük tanecik boyutu nedeniyle, 12 güne kadar havada asılı kalabilir. Bazen tozu göremediğimizde kokusunu alıyor olabiliriz, mesela bir oda “beton gibi kokuyor” ise çimento havada dolaşıyor olabilir.

İnce toz zerreleri en tehlikeli olanlarıdır çünkü solunum sistemine ulaşacak kadar küçük ve uzun süreli zararlar verecek kadar etkili olabilirler. Silika içeren teneffüs edilebilir toza uzun süre maruz kalmak kanser, silikoz ve kronik obstrüktif akciğer hastalığına (KOAH) bile yol açabilir.

Toz, malzemelerin delme, yontma, kesme ve zımparalama gibi aşındırıcı işlemlere maruz kalmasıyla oluşur. Fakat aynı zamanda toz içeren malzemenin taşıma sırasındaki hareketinden, rüzgarla havaya karışıp sirküle olmasından veya toz içeren malzemenin karıştırılmasından kaynaklı da olabilir, mesela: çimento hazırlanması.

İşlem gören malzemeye bağlı olarak farklı toz çeşitleri meydana gelir. İşte yapı sektörünü ilgilendiren tehlikeli toz çeşitlerinden ikii:

• Kristal yapıdaki toz: silika içeren malzemelerin aşındırıcı işlem görmesi sonucu oluşur, örn: kumtaşı, beton, harç veya fayans. Bunlar, teneffüs edilebilir kristal silika (RCS) içerir.
• Pudra yapısındaki toz: ahşap ve işlemden geçmiş ahşap ürünlerinin (MDF gibi) aşındırıcı işlem görmesi sonucu oluşur.

İnşaat sahasında tozun her yerde olduğu bir gerçek. Delme, kesme, kırma, zımparalama ve taşıma sırasında yani inşaat işlemlerinin neredeyse her noktasında toz ortaya çıkar. O kadar sık görülen bir olay ki çoğunlukla normal ve endişe gerektirmeyen bir konu olarak görülmekte. Ama bu yanlış bir yargıdır.

Bazı işler büyük miktarlarda toz üretir – mesela tuğla kesimi ve elektrik kablolarının döşenmesi saatlik 17 kga kadar toz üretebilir. Beton tavanların yıkımı montaj sonrası için saatlik 6 kg toz üretebilir.

Sahada normal bir iş gününde yapılan bütün işleri toplarsak çalışanlarınızın maruz kaldığı önemli miktarda bir toz hacmi yaratır, değil mi? İşte tozu önemseniz gerektiğini gösteren bir numaralı neden.

Her yıl teneffüs edilebilir silika tozuna uzun süre maruz kaldıkları için akciğer kanserine yakalanan şaşırtıcı derecede fazla sayıda insan ölmekte. Diğerleri ise toz ile ilgili hastalıklardan o kadar etkileniyor ki iş göremez duruma geliyorlar. Veriler ışığında eğer bu durum ile doğrudan başa çıkılmazsa tozun, işgücüne yönelik ağır sonuçları olabiliyor. Çeşitli ulusal ve uluslarası organizasyonlar bu durumun aciliyetinin farkına vararak işyerindeki tozla mücadele kapsamında girişimler ve kampanyalar başlattı (sayfanın altındaki bilgi kutucuğuna bakınız).

İşveren olarak, çalışanlarınız inşaat sahasındaki sağlığından ve güvenliğinden siz sorumlusunuz. Bu genellikle kanunlar çerçevesince düzenlenir lakin bireylere ve onların ailelerine etkiyen sonuçları göz önünde bulundurursak, çalışanlarınızı korumak sizin de çıkarınız yönünde olur.

Sonuçları nelerdir?

İnsan vücudu tozu içine çektiği zaman, öksürmek ve/ya hapşurmak gibi doğal savunma mekanizmaları devreye girer. Fakat bu savunma mekanizmaları sınırlı ve bir bakıma toza karşı faydasızdır. Silika içeren maddelerle çalışılırken özel bir itina gösterilmesi gerekir.

Silika doğal bir malzemedir. Yer kabuğunun yaklaşık %27si bu madde ile kaplıdır. Kumtaşı, beton, harç, tuğla, fayans ve kullanımı inşaat sahalarında yaygın olarak görülen birçok başka materyalde mevcuttur.

Bu materyalleri işlerken, kristal silika çeren teneffüs edilebilir ince toz (RSC) partikülleri ortaya çıkar. Bu RSC partiküllerine uzun süreli maruz kalmak son derece tehlikeli olabilir çünkü ciğerlerimizin derinlerine ulaşarak buradaki hava keseciklerine (alveol) yerleşebilir. Zaman içinde yara dokusu oluşur ve bu da oksijen solunumu yeteneğini azaltır. Bu tedavi edilemez hastalığa silikoz denilir.

Toz sadece akciğerleri etkilemez – aynı zamanda göz ve deri tahrişi veya alerjisi gibi başka sorunlara da yol açabilir. Bu hastalıkların birçoğunun gelişimi daha uzun bir zaman alır ama tehlikeli toza yüksek derecede maruz kalmanın etkisiyle gayet hızlı bir şekilde gelişebilir ve büyük problemler doğurabilir:

• Çalışma yeteneğinde düşüş
• Hayat kalitesinde düşüş
• Kalıcı şekilde sağlığa zarar

İş gücünüzü tozdan korumanın, çalışanlarınızın sağlığı ve hayat kalitesi üzerinde önemli ölçüde bir etkisi olacaktır.

Çoğu insan vücutlarının, kıyafetlerinin ve çevrelerinin temiz kaldığı ve koruyucu ekipman giymek zorunda olmadıkları temiz bir alanda çalışmak isterler.

Toz bulutu içinde çalışmak görüş alanın azalması sebebiyle yaralanma riskini arttırır ve göz tahrişi, hapşırma, öksürme ve burun silmeler yüzünden çalışanların dikkatini dağıtabilir. Tabi bunlar, tozun kontrol altına alınmasının tek sebebi değildir. Toza karşı uygun tedbirler alarak yüksek ölçüde verimliliği arttırabilir, bakım giderlerini azaltabilirsiniz: 

• Hazırlık zamanında azalma: işin başlamasından önce sıfır veya minimal ölçüde gerekli alanların kapatılmasına giden zaman
• Temizlemede azalma: uygulamaya bağı olarak temizlik zamanının %99’una kadar olan kısmını azaltabilirsiniz.
• Bağlantı düzenekleri ve parçalarına gelen hasarda azalma: halı, mobilya, diğer döşeme parçaları vb. gibi
• Aletlerin kullanım ömürlerinde artış: aletlerin %60’a, sarfların ise %20’ye kadar
• Uygulama hızında artış: %20’ye kadar daha temiz ve keskin aletler

Şüphesiz ki toz konusu, yapı sektörünün ele alması gereken bir konu. Daha detaylı bilgi için Toz nasıl azaltılır adlı makalemizi okuyup STOP ilkesini kullanarak tozla nasıl mücadele edilebileceği bilgisine ulaşabilirsiniz.